In Ter Heide accepteren we personen met een beperking zoals ze zijn. Voor ons is het vanzelfsprekend om niet enkel te focussen op wat onze bewoners niét kunnen, maar wel op wat ze wel kunnen (leren) en de nadruk te leggen op de persoon achter de beperking. ‘Anders zijn’ wordt hier omarmd. Onze slogan is niet voor niets ‘iedereen bijzonder’. Toch merken we dat ‘anders zijn’ niet voor iedereen gemakkelijk is om te begrijpen.
Wie niet vaak in contact komt met personen met een beperking, reageert soms onwennig in bepaalde situaties. Niet met slechte bedoelingen, maar vaak vanuit onwetendheid. Want hoe ga je om met iemand die een beperking heeft? En wat is een verstandelijke beperking precies? De juiste info kan deze personen op weg helpen om bepaalde vooroordelen de wereld uit te helpen of een verkeerd beeld over personen met een beperking bij te sturen. Daarom wijden we er in deze blogpost graag wat verder over uit.
Voor elke persoon met een beperking betekent 'ondersteuning krijgen' weer iets anders
Meervoudige beperking
Er zijn zeer veel soorten beperkingen. In Ter Heide verblijven jongeren en volwassenen met een meervoudige beperking. Wat is dat precies? Iemand met een meervoudige beperking heeft naast een (ernstige) verstandelijke beperking ook nog een of meerdere andere beperkingen. Dat kan gaan over een lichamelijke beperking, een motorische of zintuiglijke beperking (bv. blindheid), epilepsie, psychische kwetsbaarheid, contactstoornissen …
Personen met een meervoudige beperking hebben continu ondersteuning nodig in het dagelijks leven. Voor sommigen betekent dat een duidelijk structuur en rust krijgen, voor anderen gaat het om aangepaste therapie en medicatie, dagbesteding op maat, aangepaste voeding en ondersteuning bij het eten, aanleren van vaardigheden als stappen of tanden poetsen, hulp bij het aankleden en wassen … Afhankelijk van hun specifieke beperking, hebben ze ook nood aan een aangepaste leefomgeving. Iemand in een rolstoel heeft natuurlijk een vlakke ondergrond nodig om op te rijden, maar wordt bijvoorbeeld ook uit bed gehaald met een tillift. Met een hoog-laagbad is ook in bad gaan gemakkelijker. Personen met een autismespectrumstoornis hebben dan weer nood aan een prikkelarme omgeving. Er bestaat verder aangepast licht voor mensen met epilepsie, enzovoort.
We kunnen er een heel boek aan wijden, maar als je je graag verder verdiept in wat een meervoudige beperking precies is, neem dan zeker eens een kijkje op:
http://www.dewereldvanpuck.nl/ (de documentaire bekijk je hier)
Bewoners van Ter Heide
In Ter Heide verblijven zo’n 430 bewoners met een meervoudige beperking. We ondersteunen binnen deze grote groep jongeren met een autismespectrumstoornis, personen met gedrags- en emotionele stoornissen, personen die een zware (para)medische zorgvraag hebben en mensen die ontwikkelings-/handhavingsgerichte ondersteuning en begeleiding nodig hebben, maar die weinig andere ingrijpende problemen ondervinden. Leuk om te weten: ongeveer 2/3 van onze bewoners zijn mannen, in tegenstelling tot het verzorgend personeel dat voornamelijk bestaat uit vrouwen die hen in de watten leggen.
Centraal in de begeleiding van alle bewoners staat een zo goed mogelijke kwaliteit van leven. Onze bewoners willen net zoals jij en ik gelukkig zijn, vrienden maken, materieel niets tekort komen, zichzelf ontplooien, zich goed in hun vel voelen en zich geborgen en veilig voelen.
Van aanbodgestuurd naar vraaggestuurd
Voor elke persoon betekent dat weer iets anders. Daarom werken we steeds op maat van elke bewoner. We bekijken samen met ouders en familie wat de noden zijn van de persoon en werken hierrond een aanbod uit. In het verleden was dat anders. Toen vertrokken we vanuit een specifiek aanbod dat moest voldoen voor onze doelgroep. 50 jaar geleden bepaalde de voorziening dan ook welke ondersteuning de persoon met een beperking kreeg.
In de jaren 70 ging men ervan uit dat personen met een beperking geen lang leven in het vooruitzicht hadden. Intussen is het al lang duidelijk dat ook iemand met een beperking (afhankelijk van zijn problematiek) een mooie leeftijd kan bereiken. De oudste bewoner van Ter Heide is bijvoorbeeld al 77 jaar oud.
De afgelopen 50 jaar is de sector gegroeid en kwam er meer inzicht in de ontwikkeling van personen met een verstandelijke beperking. In Ter Heide groeiden we mee met de bewoners en verdiepten we ons steeds meer in specialisaties. Zo ontwikkelde de aanbodgestuurde werking naar een vraaggestuurde, omdat deze meer inspeelt op de specifieke situatie van de persoon met een beperking. Zo zijn verschillende vormen en combinaties van ondersteuning en differentiatie mogelijk.
Elke bewoner is immers uniek, met zijn eigen mogelijkheden, gevoelens, behoeften en verwachtingen. Voor ons is het de grote uitdaging om hiermee rekening te houden en er maximaal op in te spelen. Dat vereist een voortdurende samenwerking tussen onze medewerkers, de ouders en andere familieleden en onze partners.
Als ouder wil zeker weten dat jouw kind in goede handen is
Waarom een voorziening?
Naast Ter Heide bestaan er nog vele andere organisaties die zich inzetten voor personen met een beperking. Maar waarom kiezen ouders of familieleden er nu voor om hun kind naar een voorziening te sturen? Dat er heel wat misverstanden bestaan over de keuze voor een voorziening, lees je hier. We kunnen natuurlijk niet spreken voor elke organisatie in de gehandicaptenzorg, maar de bewoners die we in Ter Heide begeleiden, hebben vaak bijkomende problemen waardoor hun nood aan zorg en ondersteuning zo groot is dat hun familie thuis niet meer (volledig) zelf voor hen kan instaan.
Veel ouders hebben al een heel parcours achter de kiezen voor ze de stap naar Ter Heide zetten. Zoals je al kon lezen in de blog van mama Gerda en in de blog van mama Heidi, kan het soms zeer lang duren voor je precies weet waarom jouw kind anders is en voor je een sluitende diagnose krijgt. De meeste ouders proberen ook om zo lang mogelijk zelf voor hun kind te zorgen. Maar op een bepaald punt bots je op een aantal problemen:
Je huis is niet aangepast aan de specifieke noden van je kind.
Je kan het je (financieel) niet veroorloven om voltijds thuis te blijven om elke dag voor je kind te zorgen.
Je hebt het fysiek en/of psychisch zwaar om de zorg voor je kind elke dag alleen op je te nemen.
Je hebt nog andere kinderen die ook zorgen en aandacht nodig hebben.
Je hebt niet alle benodigde materialen en/of kennis in huis om je kind te ondersteunen in zijn ontwikkeling.
Je bent wat ouder en hebt het moeilijk om de zorg voor je kind/broer/zus elke dag waar te maken.
Het is voor het kind ook in het bijzonder onderwijs te moeilijk om naar school te blijven gaan.
…
Afhankelijk van de beperking van de persoon en de specifieke thuissituatie, zijn er nog heel wat redenen die ertoe kunnen leiden dat een ouder/familielid op zoek gaat naar ondersteuning in de zorg.
Sommige ouders worden vanuit de thuisbegeleiding of de school van hun kind op weg gezet richting een voorziening als Ter Heide voor deze bijkomende hulp. Anderen gaan te rade bij andere ouders met een kind in een voorziening, kennissen die er werken, komen er terecht via het CLB, mutualiteiten, andere doorverwijzers … Het is vaak een lange zoektocht, want als ouder wil je je ervan verzekeren dat jouw kind in goede handen is in de juiste voorziening. Lees hier meer over hoe bewoner Sem zijn plekje vond in de dagopvang.
Ondersteuning vragen in een voorziening is een grote stap die op elke leeftijd gemaakt kan worden
Samenwerking tussen ouders en voorziening
Het is nooit de bedoeling dat ouders/familieleden hun kind ‘afgeven’ aan een voorziening en zelf geen inspraak meer hebben in wat er precies met hem/haar gebeurt. In Ter Heide is betrokkenheid van ouders en familie zeer belangrijk. Zij zijn onze belangrijkste partners in de ondersteuning van de bewoners. Daarom worden ze meegenomen doorheen het volledige traject, van de intake en de opstart tot de evaluatie van de hulpverlening en feedback doorheen het proces.
Sommige ouders kiezen ervoor om hun kind zo veel mogelijk zelf te ondersteunen en het enkel overdag naar de dagopvang van een voorziening te sturen. Daarnaast kunnen ze altijd een aanvraag doen om hun kind een (of meerdere) nachtje(s) te laten logeren in de voorziening. Omdat enkel dagondersteuning niet voor iedereen mogelijk is, kunnen bewoners ook voltijds in een voorziening verblijven. Vaak gaan de bewoners dan wel nog een weekend naar huis, trekken ze op vakantie met de familie of krijgen ze bezoek in de voorziening.
Toch is het vaak een hele stap om de zorgen van je kind of je familielid aan iemand anders toe te vertrouwen. Ondersteuning vragen in een voorziening is dan ook een beslissing die op elke leeftijd gemaakt kan worden. De jongste bewoner van Ter Heide is bijvoorbeeld 4 jaar oud:
Maar evengoed heten we volwassenen welkom in onze organisatie.
Belangrijk in de ondersteuning
Voor bewoners en ouders is het allerbelangrijkste dat de bewoners in Ter Heide gelukkig kunnen zijn op hun eigen manier en tempo. Dit basisgeluk, gecombineerd met een professionele, stimulerende omgeving is het belangrijkst voor kinderen. Net zoals alle andere kinderen, hebben kinderen en jongeren met een beperking ook een leerplicht. In Ter Heide werken we samen met verschillende scholen en onderwijs aan huis om dit waar te maken voor onze bewoners.
Bij de volwassenen is een thuis waar ze altijd kunnen verblijven, ook na het overlijden van hun ouders, het belangrijkst. Daarom willen we voor al onze bewoners een warme thuisomgeving creëren en proberen we in Ter Heide een tweede thuis voor hen te zijn.
Dat kan gaan van hun tanden goed kunnen poetsen tot leren lopen. Vaak gaat het om een aantal (basis)behoeften waar je als ouder normaal gezien zelf voor instaat en waarvan je wil dat ze ook in een voorziening zo goed mogelijk uitgevoerd worden: dat de bewoners goed verzorgd worden, ze goed gewassen worden, de gezondheid goed opgevolgd wordt, dat ze lekker eten krijgen …
Onze volwassenen bewoners kunnen bovendien niet gaan werken. “Wat doen ze dan de hele dag?”, horen we soms. Alle leefgroepen hebben een dagschema waarin activiteiten zijn opgenomen. Dat kan een groepsactiviteit zijn zoals wandelen of fietsen, maar ook een individuele opdracht zoals kleuren, de leefgroepmedewerkers helpen met kleine taken zoals de afwasmachine leegmaken, televisie kijken …
Sommige bewoners, zoals bewoner Nicky, hebben er nood aan om iets te kunnen betekenen voor anderen en een nuttige taak te vervullen. Voor deze bewoners wordt dan ook een aangepaste activiteit voorzien die hen een zakcentje oplevert. In Borgloon brengen de mannen van Brik 5 bijvoorbeeld de Jet rond in de wijk. In Genk en Zonhoven richtten we een klusclub op voor bewoners die onder begeleiding klusjes opknappen. Nog anderen gaan bijvoorbeeld helpen op een boerderij etc. Het is dus niet zo dat iemand met een beperking de hele dag in zijn kamertje zit in een sombere instelling.
Soms gaat het om kleine dingen, maar toch kan iets kleins een prestatie zijn om trots op te zijn
Wie is de persoon achter de beperking?
Iemand met een meervoudige beperking heeft het soms moeilijk met kleine dingen die voor jou en mij vanzelfsprekend zijn. Zich zelfstandig aankleden of zelf uit bed stappen is voor sommige bewoners bijvoorbeeld niet mogelijk, voor anderen net wel. Omgaan met bepaalde prikkels (bv. veel omgevingsgeluiden door elkaar, een kamer vol kleurrijke decoraties, sterke geuren …), afwijken van de dagelijkse routine, zelfstandig eten, aan je neus krabben als je jeuk hebt, vaste voeding eten … zijn allemaal dingen die bij een persoon met een beperking moeilijker kunnen zijn dan je denkt.
Toch is het verkeerd om enkel te focussen op de dingen die ze niet kunnen. Onder de bewoners van Ter Heide zijn heel wat mensen die bijzondere talenten hebben. Bewoner Dario is bijvoorbeeld een heuse dj. Op de tablet kan hij met behulp van de begeleiding mooie melodieën maken. Domenico is dan weer een echte kunstenaar. Hij is bijna blind, maar kan supergoed kleuren. Van Luc kan het gemiddelde Belgische huishouden nog veel leren. Als er afval is om te sorteren (plastiek, PMD of papier) zorgt hij er zonder het te vragen voor dat alles op de juiste plek terechtkomt.
Hasan help de leefgroepmedewerkers dan weer met het opmaken van het activiteitenschema en Jonas kan heel goed snel fietsen of lange afstanden rijden met de tandem. Is het niet netjes genoeg in de leefgroep? Dan schiet Jimmy in actie. Ieder avond, zodra de rest van de bewoners in bed ligt, zorgt hij ervoor dat de living er terug pico bello uitziet. Al het speelgoed wordt opgeruimd, de gordijnen gaan toe, zetels worden goed gezet en de dekentjes opgeplooid. Ook Erasmo steekt graag een handje toe in het huishouden.
Kunnen bewoners niet met spraak communiceren? Dan maken ze zichzelf duidelijk op andere manieren. Jeffrey heeft bijvoorbeeld een spraakcomputer waar hij samen met de logopediste mee leert werken. Luana kan door te lachen of door met haar ogen te knipperen perfect zeggen waarvoor welke medicatie dient (aan de hand van gerichte vragen). Ze is ook altijd heel goed op de hoogte van het weekschema van het Wit-Gele Kruis. Ben je vergeten wie op welke dag in de leefgroep komt ondersteunen? Dan weet zij het jou te zeggen.
We kunnen zo nog wel een tijdje doorgaan. Soms gaat het om kleine dingen, maar wie de bewoners een beetje kent, weet dat deze veel voor hen betekenen en soms echt een prestatie zijn om trots op te zijn.
Met een vriendelijke ‘goede dag’ en een glimlach kom je al ver
Hoe ga je om met personen met een beperking?
Er zijn ongelooflijk veel verschillende vormen van (meervoudige) beperkingen. Afhankelijk van de beperking heeft ieder individu eigen mogelijkheden en moeilijkheden. Als ouder, familielid of begeleider ken je de persoon door en door en weet je perfect hoe je met hem of haar moet omgaan, wat ze leuk vinden, hoe ze aangesproken willen worden … Als buitenstaander is dat soms niet eenvoudig.
Toch is er 1 heel simpele regel die je in je achterhoofd kan houden bij de omgang met personen met een meervoudige beperking: behandel hen zoals je zelf behandeld wil worden. Gerda, mama van bewoner Magali, legde het mooi uit in een van onze vorige blogs:
"Veel mensen weten niet hoe ze moeten omgaan met mensen met een beperking of hoe
ze moeten reageren in bepaalde situaties. Ze praten bijvoorbeeld wel tegen mij, maar niet
tegen Magali. Terwijl het eigenlijk zo simpel is. Als je vriendelijk bent voor personen met
een verstandelijke beperking, zijn ze tevreden. Iemand met een verstandelijke beperking is
op dat vlak gewoon een mens zoals jij en ik."
Met een vriendelijke ‘goede dag’ en een glimlach kom je al ver. Je kan bovendien begrip tonen voor de situatie van een ouder of persoon met een beperking zonder continu medeleven te willen tonen voor hoe “zielig” je het allemaal wel niet vindt. Dat leidt vaak net tot meer frustraties. Zoals gezegd: focus op de persoon achter de beperking en zijn mogelijkheden. Door iemand aangestaard worden, is bovendien nooit leuk. Ook niet voor iemand met een beperking. Kom je in de supermarkt of op straat iemand tegen met een beperking? Reageer dan net zoals je bij een persoon zonder beperking zou doen.
Wil je meer weten over de bewoners van Ter Heide? Benieuwd waar ze plezier aan beleven? Lees er meer over in onze bewonersverhalen.